پایان نامه ارشد و دکتری
پایان نامه ارشد و دکتری
همه کارهای پژوهشی در بسیاری مراحل شباهت دارند؛ انجام دادن پایان‌نامه و رساله نیز بهم شبیه است، اما به دلیل مقاطع مختلف تحصیلی تفاوت‌های عمده‌ای هم دارند. تعدادی از موارد تفاوت پایان‌نامه ارشد و رساله دکتری عبارت‌اند از:
- نحوه نگارش و حجم نوشته: معمولا پایان‌نامه ارشد حدود صد صفحه نوشته می‌شود، اما رساله دکتری به دلیل گسترده‌تر بودن اطلاعات حجم بیشتری به خود اختصاص می‌دهد و مفصل‌تر است و حتی ممکن است تا 400 صفحه نوشته شود. البته این امر در رشته‌ها و گرایش‌های مختلف با هم تفاوت دارد.
- زمان نگارش: مرحله تحقیقات رساله دکتری اغلب طولانی‌تر از پایان‌نامه کارشناسی ارشد است؛ پایان‌نامه در انتهای دوره کارشناسی ارشد با انجام یک پروژه تهیه می‌شود، اما نگارش رساله یا تز در طول دوره دکتری انجام می‌شود، زیرا پایان‌نامه برای ارزیابی آموخته‌های دانشجو در طول دوره تحصیلش در مقطع کارشناسی ارشد است، اما رساله فرصتی است برای کسب اطلاعات، نظریه‌ها و کاربردهای نو تا دانشجو ایده‌پردازی کند، به نظریه‌ای نو برسد و بتواند از ایده‌اش دفاع کند.
- نوع موضوع: پایان‌نامه ارشد می‌تواند پژوهشی تکمیلی باشد و تحقیقات پیشین را کامل کند، اما رساله دکتری باید نتایج تحقیق روی موضوعی کاملا جدید باشد، به همین دلیل نوشتن رساله کاری گسترده-تر، سخت‌تر، پیچیده‌تر و تخصصی‌تر از پایان‌نامه ارشد است.
- هدف: همان‌طور که گفتیم، هدف از انجام دادن پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد آشنایی و یادگیری روش کار تحقیقاتی توسط دانشجویان است و آن‌ها با انجام دادن پژوهش می‌توانند میزان تسلط خود بر موضوع انتخاب‌شده و همچنین توانمندی علمی‌شان را نشان دهند تا توسط هیات داوران و مخاطبان دیگر محک بخورند، اما در مقطع دکتری دانشجویان با کار پژوهشی و مراحل آن قبلا آشنا شده‌اند و باید مسلط‌تر به نوشتن رساله بپردازند. در واقع آن‌ها با ارائه رساله‌شان قدرت خود را در انجام دادن کارهای تحقیقاتی به شکل مستقل به دیگران اثبات می‌کنند.
- نوع پروپوزال: پروپوزال رساله به دلیل موضوع مفصل‌تر و جزئیات بیشتر تحقیق، طولانی‌تر از پروپوزال کارشناسی ارشد است؛ در پروپوزال کارشناسی ارشد دانشجو فقط به توضیح نکات ضروری می‌پردازد، اما در رساله دکتری شرح کامل موارد مهم الزامی است و نباید از جزئیات غافل شد.
- دامنه موضوع: دامنه مباحث رساله وسیع‌تر است و نظریه‌ها و فرضیه‌های مهم‌تر و بیشتری را ارائه و بررسی می‌کند، به همین دلیل مستلزم استفاده از خلاقیت و استنادات علمی معتبر است.
- روش تحقیق: همچنان که پیش‌تر اشاره کردیم، دانشجویان مقطع دکتری با کار تحقیقاتی و روش تحقیق آشنا هستند و تجربیات مختلفی از انجام دادن پایان‌نامه ارشد خود کسب کرده‌اند، بنابراین در نگارش رساله باید بتوانند نظریه‌ای جدید ارائه کنند و به این حد از توانایی علمی رسیده باشند که با بررسی دقیق و تحلیل نظریه‌های گذشته، نظر خود را بیان کنند. همچنین در نگارش پایان‌نامه از یک روش تحقیق استفاده می‌شود، اما در نوشتن رساله، به دلیل گستردگی تحقیقات، ممکن است از چند روش تحقیق به طور ترکیبی استفاده شود.
- پایان نامه ارشد و دکتری